Shizofrenija

Pregled

Shizofrenija (Šizofrenija) se može definisati kao ozbiljan mentalni poremećaj koji utiče na ponašanje, misli i emocije. Prvi simptomi se mogu primetiti u tinejdžerskom dobu ili u ranoj mladosti, ali njihovo ispoljavanje zapravo počinje u znatno ranijoj životnoj dobi.¹

Kod muškaraca se početak ispoljavanja simptoma očekuje u uzrastu od 15-25 godina života, dok kod žena do toga obično dolazi u kasnijem životnom periodu (35-45). Međutim, dijagnoza shizofrenije se javlja u populacijama u istoj meri, bez obzira na pol i kulturu.²

Preko 21 milion ljudi širom sveta živi sa shizofrenijom, i češće se javlja kod muškaraca nego kod žena.³

Uzroci i simptomi

Definitivni uzrok shizofrenije je nepoznat. Postoji, međutim, nekoliko elemenata za koje je poznato da imaju uticaj, na primer: prenatalni faktori, upotreba droga i socijalni faktori.^4-7

Faktori načina života se takođe povezuju sa povećanim rizikom od razvoja shizofrenije. Na primer, upotreba kanabisa⁴ ili socijalni faktori kao što je odrastanje u velikom gradu, ili događaji u životu pojedinca koji izazivaju izrazito jake emocije su dovođeni u vezu sa poremećajem.^5-7

Detaljno se proučava povezanost između upotrebe kanabisa i psihoze. Postoje istraživanja koja ukazuju da korišćenje kanabisa povećava verovatnoću pojave shizofrenije i da pojedinci sa mentalnim poremećajima imaju višu tendenciju upotrebe marihuane, kao i da kod osoba koje imaju predispozicije za psihozu takođe postoji veća verovatnoća korišćenja marihuane u odnosu na opštu populaciju.¹³ U veoma aktuelnoj studiji iz 2019. godine, objavljenoj u naučnom medicinskom časopisu “The Lancet”, tvrdi se kako bi se 30% prvih epizoda psihotičnih iskustava u Londonu i 50% u Amsterdamu moglo izbeći kada visoko potentni kanabis ne bi bio dostupan u tim gradovima.¹⁴

Rizik od pojave shizofrenije je veći u okviru porodice, delimično iz razloga što u osnovi shizofrenije mogu biti genetski faktori.^{6, 7, 9} Međutim, uticaj gena takođe zavisi od interakcije njihovih nosilaca sa okruženjem, tako da se genetika kao jedini faktor ne može direktno povezati sa razvojem shizofrenije.⁶

Određene fizičke anomalije u anatomiji i funkcijama mozga mogu imati uticaj na pojavu poremećaja.¹⁰

Istraživanja su pokazala da kod ljudi koji žive sa shizofrenijom do uticaja na razvoj mozga dolazi u njihovom tinejdžerskom dobu.¹⁰

Do toga može doći na dva načina:

• Neuroni u mozgu su povezani u mreže koje su bitne za razvoj i funkcionisanje mozga. U prednjem delu mozga, koji se naziva prefrontalni korteks, može doći do prekomernog “obrezivanja” spoljnih grana neuronske mreže (koje se nazivaju sinapse i dendritične bodlje), što dovodi do narušavanja normalnih veza u okviru mreže. Obrezivanje predstavlja rutinski fenomen koji je, međutim, pojačan kod ljudi sa shizofrenijom.⁶
• Neuroni međusobno komuniciraju koristeći neurotransmitere, koji predstavljaju hemikalije koje prenose poruke u mozgu. Loša regulacija neurotransmitera može dovesti do pogoršanja procesa prenosa poruka i negativno uticati na razvoj mozga. Kod ljudi koji žive sa shizofrenijom, određeni neurotransmiteri mogu imati neuobičajene aktivnosti: dopamin, serotonin i glutamat.^{6, 11}

Shizofrenija se ispoljava kroz široki opseg simptoma koji se mogu identifikovati i grupisati u sledeće kategorije: pozitivni (kao što su halucinacije i deluzije), negativni (vezani za znatno smanjene mogućnosti izražavanja i slabu motivaciju) i kognitivni (otežano organizovanje misli i pravljenja planova).¹²

Reference

1. ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders https://icd.who.int/browse10/2016/en#/F20 (Accessed July 2019)
2. Mathews M. Schizophrenia and Acute Psychosis. August 2013
3. WHO schizophrenia fact sheet https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/schizophrenia (Accessed July 2019)
4. Haller CS, Padmanabhan JL, Lizano P, Torous J, Keshavan M. Recent advances in understanding schizophrenia. F1000Prime Rep. 2014 Jul 8;6:57. doi: 10.12703/P6-57. eCollection 2014. Review.
5. Klosterkötter J, Schultze-Lutter F, Bechdolf A, Ruhrmann S. Prediction and prevention of schizophrenia: what has been achieved and where to go next? World Psychiatry. 2011;10(3):165–174.
6. Sullivan PF, Kendler KS, Neale MC., Schizophrenia as a complex trait: evidence from a meta-analysis of twin studies. Arch Gen Psychiatry. 2003 Dec;60(12):1187-92.
7. McGuffin P. Nature and nurture interplay: schizophrenia. Psychiatr Prax. 2004 Nov;31 Suppl 2:S189-93.
8. https://www.bbc.co.uk/news/health-12617495 (Accessed July 2019)
9. Kety SS. Arch Gen Psychiatry 1994;51(6):442-55
10. https://www.nhs.uk/conditions/schizophrenia/causes/ (Accessed July 2019)
11. Brisch et al. The Role of Dopamine in Schizophrenia from a Neurobiological and Evolutionary Perspective: Old Fashioned, but Still in Vogue Front Psychiatry. 2014; 5: 47
12. NIH. Mental Health Information. Schizophrenia. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/schizophrenia/index.shtml (Accessed July 2019)
13. Psychol Med. 2017 Apr;47(5):971-980. doi: 10.1017/S0033291716003172. Epub 2016 Dec 8. Assessing causality in associations between cannabis use and schizophrenia risk: a two-sample Mendelian randomization study. Gage SH, Jones HJ, Burgess S, Bowden J, Davey Smith G, Zammit S, Munafò MR.
14. The Lancet Psychiatry, VOLUME 6, ISSUE 5, P427-436, MAY 01, 2019. The contribution of cannabis use to variation in the incidence of psychotic disorder across Europe (EU-GEI): a multicentre case-control study. Marta Di Forti, PhD , Diego Quattrone, MD, Giada Tripoli, MSc,Charlotte Gayer-Anderson, PhD, Harriet Quigley, MD et al

Tekst je, uz dozvolu autora, preuzet sa sajta shizofrenija.rs